Tweet

Digital Rights Management for dummies /1 reactie

De term Digital Rights Management (DRM) zal waarschijnlijk nog niet veel mensen bekend in de oren klinken. Toch krijgen wij – als consumenten van digitale producten – in ons dagelijks leven steeds vaker met digitaal rechtenbeheer te maken. Dit artikel geeft een korte uitleg over wat DRM is, enkele praktijkvoorbeelden en een overzicht van de nadelen van digitaal rechtenbeheer. Het verscheen eerder op netcultuur.nl.

Wat is DRM?

DRM is een verzamelnaam voor technologieën waarmee de makers van digitale producten – bijvoorbeeld mp3’s, dvd’s en software – reguleren hoe deze producten gebruikt kunnen worden. Dit wordt gedaan door de producten van ingebouwde beperkingen te voorzien. Deze beperkingen maken het door de maker ongewenste gebruik onmogelijk. Onder dit – mogelijk – ongewenste gebruik vallen bijvoorbeeld; toegang, vermenigvuldiging, verspreiding en bewerking.

Vanwege de uitgebreide controle die DRM mogelijk maakt, wordt digitaal rechtenbeheer – met name door de entertainmentindustrie – als hét wapen in de strijd tegen illegale verspreiding van auteursrechtelijk beschermde werken gezien. Veel grote muziek- en filmbedrijven eisen dan ook het gebruik van DRM, voordat men bereid is om hun materiaal via internetwinkels aan te bieden. Toch staat de effectiviteit van digitaal rechtenbeheer nog altijd ter discussie. Keer op keer is gebleken dat verschillende vormen van DRM te kraken zijn, zo werd bijvoorbeeld onlangs nog het digitale rechtenbeheer van Apple gekraakt. Bovendien is het nog maar de vraag of de beperkte mogelijkheden van beveiligde digitale producten de consument niet juist aansporen om naar illegale alternatieven te zoeken.

Praktijkvoorbeelden

Het meest bekende voorbeeld van DRM is misschien wel het gebruik van regiocodes bij dvd’s. Wanneer een dvd is voorzien van een regiocode kan hij alleen op apparaten worden afgespeeld met een overeenkomstige code. Deze code van het apparaat is afgestemd op de regio waarin het apparaat is verkocht. Hierdoor kan een dvd die bijvoorbeeld in Amerika is gekocht niet afgespeeld worden op een in Nederland verkochte dvd-speler. Dit maakt het voor de filmindustrie – onder andere – mogelijk om in verschillende regio’s verschillende prijzen te hanteren.

Een ander voorbeeld zijn mp3’s met beperkte afspeelmogelijkheden. Zo kan bijvoorbeeld de muziek die via de iTunes Music Store van Apple wordt aangeschaft – dankzij haar eigen DRM genaamd FairPlay – enkel op de iPod mp3-speler van Apple zelf worden afgespeeld. Dit maakt het voor Apple mogelijk om klanten exclusief aan haar eigen producten te binden. Microsoft kent overigens een soortgelijke vorm van digitaal rechtenbeheer voor haar Windows Media audio- en videobestanden genaamd PlaysForSure.

Er zijn nog tal van voorbeelden van DRM te noemen – zoals de kopieerbeveiliging op cd’s of de printbeperkingen op elektronische boeken – en in ons steeds verder digitaliserende medialandschap zullen in de nabije toekomst waarschijnlijk alleen maar meer producten met digitaal rechtenbeheer verschijnen. Zo zijn er voor een aantal opkomende technologieën – bijvoorbeeld digitale televisie – direct uitgebreide DRM systemen ontwikkeld. Digitaal rechtenbeheer lijkt bij de ontwikkeling van nieuwe technologieën en digitale standaarden vaak zelfs een prioriteit te zijn.

Gevolgen voor de consument

Omdat DRM voor een uitbreiding van de controlemogelijkheden voor de makers van digitale producten zorgt, betekent dit onvermijdelijk ook een inperking van de vrijheden van de consument. Vanwege de ingebouwde beperkingen kan de consument niet meer zelfstandig bepalen hoe hij de door hem aangeschafte producten gaat gebruiken. Bovendien bestaan er tegenwoordig ook vormen van digitaal rechtenbeheer waarbij de voorwaarden achteraf nog kunnen worden aangepast. Zo werden dit jaar de licenties van de door Music Stream – de internetwinkel van het Nederlandse bedrijf Planet Internet – verkochte mp3’s ingetrokken, waardoor de klant de muziek mogelijk niet meer kan afspelen. Door deze vormen van DRM kunnen de vrijheden van de consument nog verder worden ingeperkt dan op het moment van de aanschaf van het digitale product al het geval was. De consument heeft hierdoor zelf niet meer in de hand hoe hij zijn rechtmatige eigendom kan gebruiken. Onlangs is de Consumentenbond een campagne over digitale auteursrechten gestart waarin – onder andere – de inperking van de rechten van de consument aan de orde wordt gebracht.

Oneerlijke concurrentie

Een uitbreiding van de controlemogelijkheden zorgt ook voor een versterkte machtspositie van de makers van digitale producten. Met behulp van DRM kunnen bedrijven het consumentengedrag beïnvloeden, om daarmee het belang van het bedrijf te dienen. De manier waarop Apple FairPlay gebruikt om haar klanten exclusief aan haar eigen producten te binden is hier een goed voorbeeld van. Digitaal rechtenbeheer is hierdoor niet alleen een middel om ongewenst gebruik van producten te reguleren, maar kan ook worden ingezet om de monopoliepositie van bedrijven te versterken. Hierdoor kan misbruik van DRM leiden tot vormen van oneerlijke concurrentie. Frankrijk is het eerste land waar ontwikkelingen gaande zijn om deze vorm van misbruik van digitaal rechtenbeheer met behulp van wetgeving tegen te gaan.

Informatievrijheid

De mate van controle die DRM mogelijk maakt is ook van invloed op een aantal fundamentele grondbeginselen van onze samenleving. Omdat onze samenleving steeds verder gedigitaliseerd raakt zal deze invloed van digitaal rechtenbeheer bovendien alleen maar toenemen. De entertainmentindustrie zet DRM in als een controlemiddel tegen inbeuk op het auteursrecht, maar het is bijvoorbeeld nog onduidelijk wat er met de digitale producten gebeurt wanneer het auteursrecht hierop verlopen is. Digitaal rechtenbeheer zou in het ergste geval kunnen beletten dat ons culturele erfgoed uiteindelijk publiek bezit wordt, terwijl dit juist één van de oorspronkelijke doelstellingen van het auteursrecht is. Ook algemene uitzonderingen op het auteursrecht – zoals het citaatrecht en het recht op een thuiskopie – worden door DRM belemmerd. Hoewel de entertainmentindustrie met het gebruik van digitaal rechtenbeheer inbreuk op het auteursrecht zegt tegen te willen gaan, heeft DRM als gevolg dat enkele fundamentele rechten – die bovendien ook onderdeel van het auteursrecht zijn – niet kunnen worden gewaarborgd.

Conclusie

DRM wordt in veel verschillende vormen en voor zeer uiteenlopende doeleinden toegepast en het gebruik hiervan zal in de nabije toekomst waarschijnlijk alleen maar toenemen. Hoewel digitaal rechtenbeheer de makers van digitale producten uitgebreide mogelijkheden biedt om haar producten te beschermen tegen ongewenst gebruik, is het nog onduidelijk of deze technologieën werkelijk effectief zijn. Bovendien is het maar de vraag of het hier ook daadwerkelijk om te doen is. De mogelijkheden om met behulp van DRM de machtspositie ten opzichte van consumenten te vergroten en een monopoliepositie veilig te stellen zijn ook erg interessant voor bedrijven met een winstoogmerk. Vanwege de vele nadelen van digitaal rechtenbeheer – voor zowel de consumenten van digitale producten als onze samenleving – is het de moeite waar om naar alternatieven op DRM te kijken, die niet eenzijdig het belang van de (entertainment)industrie dienen.