Tweet

Een huisvlieg in Antarctica /reageer

Onderzoek naar de toekomstige trends en de impact van toerisme in Antarctica doe je door scenario’s te ontwikkelen. Het verleden en heden van de toeristische ontwikkeling ter plekke wordt in beeld gebracht en gecombineerd met mogelijk toekomstige ontwikkelingen, zoals nieuwe luchtverbindingen en de mogelijke bouw van infrastructuur en voorzieningen voor toeristen.

Waar kun je de toekomst van het toerisme in Antarctica nu beter in kaart brengen dan in Antarctica zelf? Sinds november was Machiel Lamers te gast bij de Canterbury University in Christchurch, Nieuw Zeeland, van waaruit hij rond de Kerst twee weken verbleef op een onderzoeksstation in Antarctica. Zijn onderzoek naar de toekomstige trends en effecten van toerisme op Antarctica doet hij vanuit het International Centre for Integrative assessment & Sustainable development (ICIS) van de Universiteit Maastricht. Hij hoopt hierop te promoveren in mei 2008. Alle foto’s bij dit interview zijn genomen door Machiel.

Kun je een reis naar Antarctica aanraden aan anderen, of zou je dat juist liever niet willen doen?

Een reis naar Antarctica is altijd een buitengewone ervaring die je nooit meer vergeet. Dat zou ik niemand willen ontzeggen, zolang we de gevolgen op zowel de korte als de lange termijn niet uit het oog verliezen. Toerisme op Antarctica is op dit moment nog altijd beperkt vergeleken met andere gebieden in de wereld. De unieke natuurlijke en beleidsmatige omstandigheden en de snelle groei in de laatste vijftien jaar, zijn redenen om na te denken over eventuele grenzen aan het toerisme en om passend en effectief internationaal beleid klaar te hebben voor het te laat is.

Schuilt de aantrekkingskracht van Antarctica op toeristen niet voor een groot deel in de onbereikbaarheid en leegte van het continent en gaat dat niet verloren als de toeristische industrie er zijn intrede doet?

De meeste toeristen komen inderdaad naar Antarctica om die leegte te ervaren. Toeroperators in Antarctica werken dan ook samen om deze ervaring mogelijk te blijven maken. Ze hebben zichzelf georganiseerd in de International Association of Antarctic Tour Operators (IAATO). Vanuit deze organisatie kunnen ze effectieve zelfregulerende richtlijnen opleggen om toeristische activiteiten te laten verlopen op een veilige, milieuvriendelijke en attractieve manier. Daar hebben ze allemaal baat bij.

Ze onderhouden bijvoorbeeld contact om het aantal schepen dat zich op een bepaald moment in een bepaald gebied bevindt te beperken. Op dit moment speelt de toeristische activiteit zich af in een beperkt, relatief gemakkelijk bereikbaar gebied van Antarctica. De leegte en onbereikbaarheid van het continent gaat dus niet verloren met 30.000 toeristen. Wanneer dit aantal verder stijgt en er meer verschillende typen toeristen en bezoekers naar Antarctica gaan komen met verschillende en soms conflicterende belangen kan de aantrekkingskracht wel verloren gaan. Belangrijker nog zal de druk toenemen op het beperkte aantal gebieden dat voor toeristische activiteiten geschikt is.

Maar hoe zit dat met één miljoen toeristen? Waar ligt de grens?

Of er in de toekomst één miljoen toeristen per jaar naar Antarctica zullen gaan, is moeilijk te zeggen en afhankelijk van veel factoren. Belangrijk is dat er momenteel geen duidelijke grenzen aan de groei zitten. Omdat de ontwikkeling van internationale wetgeving rond Antarctica langzamer verloopt dan de zich snel ontwikkelende toerisme-industrie is het belangrijk een proactieve houding aan te nemen. Nadenken over verschillende mogelijke scenario’s, waaronder één miljoen bezoekers, is een bruikbare methode om dit proces alvast op te starten. Met een absolute grens op het aantal toeristen dat Antarctica jaarlijks mag bezoeken, zorg je nog niet dat de risico’s voor fragiele ecosystemen in Antarctica afnemen. Bovendien rijst de vraag hoe je zo’n afspraak in de praktijk moet managen.

Je schetst op je weblog dat sommige landen voor en andere tegen ontwikkeling van bijvoorbeeld een luchthaven op Antarctica zijn.

Het gaat hierbij om de ontwikkeling van permanente faciliteiten en infrastructuren voor toerisme in Antarctica. Antarctica wordt beheerd door het Antarctisch Verdrag Systeem. Hierin participeren landen die een belang hebben in Antarctica vanuit historische claims en wetenschappelijke activiteiten. Van deze (momenteel) 45 landen hebben er 29 een consultatieve status, waaronder Nederland. Dat betekent dat ze mogen meebeslissen op basis van consensus over beleidsvraagstukken rond Antarctica. Hierdoor verloopt het proces van beleidsmaken stroperig.

Enkele partijen, waaronder Nieuw Zeeland, Australië en Duitsland, hebben zich uitgesproken tegen de ontwikkeling van permanente toeristische faciliteiten en infrastructuren. Omdat ze bijvoorbeeld de druk op de schaarse stukken ijsvrij land verhogen. In sommige Zuid-Amerikaanse wetenschappelijke stations worden toeristen gehuisvest om op die manier de hoge kosten van de nationale onderzoeksprogramma’s te drukken. Deze partijen lijken dus een economische reden te hebben om tegen een verbod op permanente toeristische faciliteiten te zijn. Het is op dit moment onduidelijk hoe deze beleidsdiscussie binnen het Antarctisch Verdrag Systeem zich verder gaat ontwikkelen.

Je sprak onder andere met milieumanagers uit Nieuw Zeeland en Groot Britannië over hun acties om milieuschade te beperken. Was je onder de indruk, of kan dat beter?

Sinds eind jaren tachtig is er veel veranderd in de manier waarop de verschillende nationale wetenschappelijke programma’s opereren in Antarctica. Je kunt zelfs stellen dat mede dankzij het toenemende toerisme en de campagnes van organisaties als Greenpeace de milieukundige situatie rond wetenschappelijke stations verbeterd is. Het Antarctisch Verdrag Systeem is uitgebreid met een Milieu Protocol dat toeziet op de bescherming van het continent. Voor alle activiteiten moeten milieu effect rapportages worden opgesteld en voor alle grote ingrepen moet verantwoording worden afgelegd.

Men is ook begonnen met het opruimen van schade gemaakt in het verleden. Ruimte voor verbetering is er natuurlijk altijd. Zo wordt men zich de laatste jaren steeds bewuster van de risico’s rondom bio-veiligheid, oftewel de invasies van uitheemse planten- en diersoorten. Mede vanwege de klimaatveranderingen kan dit desastreuze gevolgen hebben voor de fragiele ecosystemen in Antarctica. Er zijn veel management ingrepen mogelijk om de risico’s van dergelijke biologische introducties in Antarctica te voorkomen. Op dit moment wordt daar hard over nagedacht.

Dat doet me denken aan Stanley. Je schreef ter plekke een lied over Stanley, de eerste huisvlieg die Antarctica bereikt via een groenten doos en deze heroïsche reis met de dood moet bekopen. Ik ben erg benieuwd naar de songtekst.

Ik stuur je bij dezen de tekst.