Tweet

Effectievere vaccins dankzij RNA /reageer

Vaccinatie kan net zo effectief zijn met dode als met levende bacteriën. Wel moet je dan het RNA, een DNA-achtig molecuul, van levende bacteriën toevoegen aan de dode ziekteverwekkers. Dit stelt een team van Amerikaanse, Franse, Amsterdamse en Wageningse onderzoekers in een publicatie.

De beste immuniteit krijg je na vaccinatie met levende bacteriën, zo weten artsen al een tijdje. Het immuunsysteem herkent bepaalde onderdelen van bacteriën en kan dit onthouden, waardoor je immuun voor die bacterie wordt. Tenminste, als je de vaccinatie overleeft, want de gevaccineerde persoon loopt door het inspuiten van levende ziekteverwekkers het risico de ziekte te krijgen die je juist wilt voorkomen.

Als medisch verantwoord alternatief werken artsen daarom meestal met dode bacteriën. Veilig, maar minder effectief. Vaccinatie met dode bacteriën geeft namelijk een minder goede immuniteit, waarschijnlijk doordat bij dode ziekteverwekkers een stofje ontbreekt dat het immuunsysteem herkent en kan onthouden.

Volledige immuniteit

Michael Müller, hoogleraar voeding en nutrigenomics bij Wageningen University en medeauteur van de publicatie, gebruikte genomics-technieken en geavanceerde computeranalysemethoden om het verschil in reactie van het immuunsysteem op dode en levende bacteriën te onderzoeken.

‘We hebben in speciale immuuncellen, macrofagen, gekeken naar de activiteit van een zeer groot aantal genen na blootstelling aan bacteriën’, vertelt hij. ‘Aan de hand van deze genactiviteitspatronen konden we de signatuur van de respons herkennen en zo het verschil zien tussen een volledige en een onvolledige reactie van het immuunsysteem.’

Met deze techniek als basis probeerden het team de grote vraag op te lossen: Hoe kan de immuuncel herkennen of bacteriën dood zijn of nog leven? Welk stofje ontbreek dus in dode bacteriën waardoor het immuunsysteem onvolledig reageert? En: krijg je wel volledige immuniteit als je dat stofje toevoegt aan je vaccin van dode ziekteverwekkers?

Killing mission

Om de onbekende stof op te sporen ging het onderzoeksteam op een killing mission, waarbij ze bacteriën op verschillende manieren om het leven brachten. Hierbij gebruikten ze alcohol, uv-licht, antibiotica en ook een soort formaline. Het idee was dat er met verschillende dodingsmethoden ook verschillende stoffen van de bacteriën verloren zouden gaan. De dode bacteriën werden vervolgens verwerkt in een vaccin en geïnjecteerd.

Zoals verwacht gaven nagenoeg alle gedode bacteriën een onvolledige immuunrespons. De groep die om zeep was gebracht met formaline gaf echter wel een volledige respons. Formaline laat als enige dodingsmethode het messenger RNA, een DNA-achtig molecuul, intact en dit suggereert dat het RNA de ontbrekende stof is.

Mission completed? ‘Nog niet helemaal’ zegt de hoogleraar. ‘Om het bewijs sluitend te maken en echt aan te tonen dat het RNA verantwoordelijk is voor de volledige immuunrespons hebben we RNA toegevoegd aan een vaccin gemaakt van dode ziekteverwekkers.’ Na vaccinatie bleek deze cocktail inderdaad wél een volledige immuunrespons te geven.

Ontstekingen

De resultaten van dit onderzoek leiden niet alleen tot effectievere vaccins, maar zijn ook voor het voedingsonderzoek van Müller en zijn groep buitengewoon zinvol. ‘Wij zijn in ons Nutrigenomics-onderzoek vooral geïnteresseerd hoe ongezonde voeding via een ontsporing van het immuunsysteem leidt tot chronische ontstekingen en uiteindelijk ziekte en hoe gezonde voeding dat juist voorkomt’, verduidelijkt Müller.

‘Wij weten onder andere door onderzoek uit Wageningen dat wij een grote aantal levende bacteriën op en in ons dragen, waaronder de darmmicrobiota. Doordat we nu meer weten over het precieze verloop van de immuunrespons op bacteriën op moleculair niveau, kunnen we op termijn die ontstekingen zoals bijvoorbeeld in de darm wellicht onder controle houden.’

Dit artikel verscheen eerder in het tijdschrift Resource.