Column/ Energie: verstand of misverstand? /18 reacties

Column: Christine Karman

Christine werkt sinds 1994 als technologie-expert. Ze heeft aan de wieg gestaan van diverse technologie-bedrijven, en is daarnaast mede-oprichter en bestuurslid bij Meldpunt.
Christine was in 2001 Technology Pioneer bij het World Economic Forum en in 2002 en 2004 jurylid bij de Technology Review 100 op MIT. Ze vervult meerdere adviesfuncties. Momenteel is ze ook associate consultant bij Stratix Consulting. Haar persoonlijke website en blog is christine.nl.
Sinds 2008 bouwt Christine apps voor Android, ze spreekt soms op Android Dev Camps en andere op innovatie en technologie gerichte forums.

Iedereen is deskundig op het gebied van energie. We tanken benzine, we steken stekkers in stopcontacten, we fietsen, we gebruiken meer energie dan ons lief is.

En omdat het zo’n dagelijks iets is, hebben we er allemaal verstand van. Net zoiets als in marketing en reclame, daar heeft iedereen verstand van omdat het zo ‘gewoon’ is. Maar toch, als je niet de juist mediadeskundigen inhuurt krijg je kreupele slogans als ‘Let’s make things better’ of zelfs ‘Meer mogelijk maken’.

Over energie blijken ook veel misverstanden te bestaan, waarvan sommige hardnekkig zijn - en sommige gelukkig niet. Ik noem er een aantal.

“Elektrische auto’s zijn schoon”

Dat is niet waar. Elektriciteit is geen energiebron, maar een transportmiddel voor energie. Een elektrische auto op de Herengracht is voor inwoners van Amsterdam wel schoon, maar de inwoners van Zaandam in de rook van de centrale Hemweg vinden het niet zo schoon.
Bovendien, omzetting van energie geeft verliezen. Benzine wordt in een keer omgezet in beweging, terwijl een elektrische auto twee omzettingen nodig heeft: van kolen of kernenergie naar elektriciteit en dan naar beweging. Dat kost extra.

“Waterstof is de brandstof van de toekomst”

Ook niet waar. Waterstof is net als elektriciteit geen energiebron, maar een transportmiddel - met dezelfde nadelen. Het werkt mooi in combinatie met een brandstofcel, maar ik zou zelf geen tank met waterstof in mijn auto willen hebben. Te gevaarlijk.

“We moeten CO2-uitstoot van auto’s halveren”

Iedere liter benzine die in een auto gaat komt er als anderhalve kilo CO2 weer uit, daar is niets aan te doen

Ik hoop dat iedereen die dat zegt, weet waarover hij het heeft. Iedere liter benzine die in een auto gaat komt er als anderhalve kilo CO2 weer uit, daar is niets aan te doen. Halveren van de CO2-uitstoot wil dus ook zeggen halveren van het brandstofverbruik. Is dat realistisch? Kunnen we de gemiddelde gezinsauto 1 op 30 of 1 op 40 laten rijden?

“CO2 is een broeikasgas”

Dat is waar, maar het klinkt alsof CO2 een giftig of gevaarlijk spul is. CO2 is kooldioxide, of koolzuur, het komt als bubbeltjes uit je glaasje spa rood. Dat glaasje draagt dus ook bij aan het broeikaseffect. En Haile GebrSelassie kan de lucht in China wel te vuil vinden om te hardlopen, hij produceert tijdens een marathon ook zelf een hoop CO2. Alle koolhydraten die hij voor de race eet, komen tijdens de race als kooldioxide uit zijn longen.

“Biobrandstof produceert minder CO2″

Biobrandstof produceert natuurlijk net zoveel CO2, maar de theorie is dat de zuurstof weer teruggewonnen wordt door het planten van de mais waaruit de biodiesel wordt gemaakt. Dat wil zeggen, in Europa wordt de CO2 geproduceerd die in Zuid Amerika weer wordt teruggewonnen.
Maar gelukkig zien steeds meer mensen dat dat maar schijn is. Voor het planten van mais wordt oerwoud gekapt, en oerwoud wint veel meer en duurzamer zuurstof terug dan mais. Dus het telen van de brandstof levert geen CO2-vermindering op, het draagt zelfs bij aan CO2-productie.

“Het nieuwe rijden is schoner”

Toen die slogan verscheen, leek me dat vreemd. Er is een hoeveelheid energie nodig om een auto van A naar B te brengen. Die hoeveelheid hangt af van de auto, van het gewicht en de wrijving in de lagers, maar niet in de overbrenging van de motor naar de wielen.
Ik wil de dingen altijd graag begrijpen, dus heb ik een mailtje gestuurd naar de organisatie van het nieuwe rijden met het verzoek me te laten zien dat een automotor bij lagere toerentallen inderdaad een hogere efficientie heeft. Het mailtje dat ik terugkreeg vertelde enthousiast over praktijkproeven, maar ging niet in op mijn vraag, die overigens ook na een langere mailwisseling onbeantwoord bleef.

Mijn stelling is dat die praktijkproeven twee dingen tegelijk meten en dan de verkeerde conclusie trekken. Mensen die in een hoge versnelling langzaam rijden, rijden noodzakelijkerwijs erg sloom. Mensen die in een lage versnelling hard rijden, gaan vanzelf ’sportief’ rijden. Niet zo gek dat die laatste categorie minder zuinig rijdt. Ik durf er wat onder te verwedden dat je in een lagere versnelling net zo zuinig kunt rijden als in een hogere, als je maar goed je best doet om erg sloom te rijden.

Uiteindelijk heb ik op de site van de Belgische collega’s van het schone rijden wel de grafiek gevonden waar ik naar zocht (de grafiek lijkt nu weer verwijderd te zijn, in dit artikel staat wel een grafiek). Daaruit blijkt dat in een hoge versnelling rijden bij de meeste toerentallen inderdaad heel iets efficiënter is dan in een lage versnelling. Ik vind het merkwaardig dat er zoveel geld in een actie wordt gestoken maar dat de harde bewijzen zo goed verstopt zijn.

Dus?

Alternatieven voor CO2-producerende energie zijn er nog niet veel. Windenergie en zonne-energie vormen in ons land, ook bij massale uitrol, een klein deel van de energieproductie. Zonder subsidie zijn ze nauwelijks rendabel.

Moeten we naar kernenergie? Kernenergie produceert in ieder geval geen CO2. Kernenergie produceert wel ander afval, maar dat is in vaste vorm en goed te localiseren. Dat is belangrijk, want als je afval goed opbergt dan kun je er later altijd nog iets anders mee doen, zoals opwerken of beter opruimen. Alles wat je als een gas in de lucht uitstoot kun je nooit meer uit de lucht halen.
Over tien jaar kun je denken “als we die CO2 niet in de atmosfeer hadden gestopt, hadden we er nu iets mooiers mee kunnen doen”, maar dat kan niet. Daarom begrijp ik ook niet dat er nog steeds huisvuil wordt verbrand. Dat produceert CO2 die voorgoed als broeikasgas in de atmosfeer zit. Als je het opslaat, kunnen toekomstige generaties er vast nog heel mooie dingen mee doen. Maar over dat soort dingen lijken weinig mensen zich druk te maken.

Kernenergie lijkt zo gek nog niet. Kernenergie maakt het makkelijker om klimaatdoelstellingen van conferenties in Kyoto en Bali te realiseren. Ook komt de grondstof niet uit dezelfde regio als waar het internationale terrorisme tegenwoordig vandaan komt.

Daar staat tegenover dat de hoeveelheid beschikbaar uranium beperkt is, zodat we er wellicht maar een beperkte tijd mee kunnen ‘overleven’. Ondertussen kunnen we onderzoek blijven doen naar kernfusiereactoren. Ik ben niet bijzonder optimistisch dat we kernfusie reactoren op afzienbare termijn operationeel kunnen hebben, maar ze hebben een duidelijk voordeel: ze lopen op water, een grondstof waarvan we voorlopig voldoende voorraad hebben.