Tweet

Farmaceutische industrie beïnvloedt pen van arts /7 reacties

Uitgebreide diners, businessclass tickets en luxe hotelovernachtingen. Weekendjes ‘Christmas Shoppen’ in New York, ‘Four Wheel Driven’ in IJsland en theatervoorstellingen in Londen. Laptops, pda’s en golf-sets. Allemaal kadootjes van de farmaceutische industrie. Het is fijn om arts te zijn.

Daling van de welvaart

De Inspectie voor de Gezondheidszorg noemde deze agressieve marketingmethoden van de farmaceutische industrie maatschappelijk onaanvaardbaar en onethisch. Het Centraal Planbureau (CPB) stelde dat de beïnvloeding van het voorschrijfgedrag van artsen leidt tot een daling van de welvaart in Nederland. De Consumentenbond concludeerde dat het ontwikkelen van nieuwe medicijnen nauwelijks prioriteit heeft. Op alle rapporten reageerde Nefarma, de koepel van medicijnfabrikanten, geschokt en verbijsterd. Dergelijke publicaties horen volgens Nefarma niet bij “een respectabel instituut” dat “onafhankelijkheid en objectiviteit pretendeert”.

In de pen van de arts

Bekeken vanuit de pillenfabrikant is de gezondheidszorg ook een rare markt. Kapitalistische systemen schieten tekort omdat gezondheid niet in geld is uit te drukken. Het is een markt waarbij de consument grotendeels buiten spel is gezet: de patiënt mag zijn pillen niet zelf kiezen. Toch moeten farmaceuten onderling concurreren. Dat vraagt om creatieve marketingmethoden om ‘in de pen van de arts’ te komen.

Koude Oorlog

Tien jaar geleden leidde dat tot een Koude Oorlog van cadeaus en reizen om artsen in te palmen. Zodra het ene geneesmiddelenbedrijf een weekendje Alpen aanbood, dan moest het andere bedrijf er overheen met een weekje Himalaya. Hieraan moest een einde komen, vonden ook de farmaceuten. In 1998 richtte de branche daarom, onder druk van de overheid, de Stichting Code Geneesmiddelenreclame (CGR) op. Deze stichting moest regels opstellen voor de marketing van geneesmiddelen. Twee jaar later volgde de Gedragslijn Gunstbetoon die onder andere de waarde van cadeaus begrensde tot 50 euro.

Hogere marketingschool

Het is mogelijk dat een patiënt onnodig aan de diarree raakt omdat een arts een sportjack verdient met het voorschrijven van een bepaald medicijn

Inmiddels heeft farmaceutische industrie tal van trucs verzonnen om de regels te omzeilen. Zo houden de meeste fabrikanten bijeenkomsten waarin hun eigen merk in het zonnetje wordt gezet. Artsen worden betaald om deze promotiepraatjes aan te horen.
Een andere veel gebruikte marketingtechniek is het houden van nep-onderzoek. Artsen krijgen 100 tot 1000 euro per patiënt die ze aanmelden bij het onderzoek van de fabrikant. Het enige doel van dit soort onderzoeken is om de arts het middel van de farmaceut voor te laten schrijven. Met de resultaten wordt niets gedaan.
En reizen worden nog steeds uitgedeeld, maar dan onder het mom van nascholing (zie ook de reportage van Nova over nascholingen). Volgens de bovengenoemde gedragslijn moeten artsen 50% van de kosten van nascholing voor hun rekening nemen. Vaak krijgen de artsen deze 50% terug van de industrie als spreekvergoeding. Daarvoor wordt tijdens het diner een half uurtje ingeruimd waarin elke arts even kort mag vertellen wat hij van de cursus tot nu toe vindt.
Farmaceuten vallen elkaar overigens geregeld aan over hun interpretatie van de regels, maar doen vrijwel allemaal mee.

Invloed op patiënten, wetenschappers en apothekers

Echter niet alleen via directe marketing wordt druk uitgeoefend op de receptschrijvende artsenpen. Tal van patiëntenorganisaties, wetenschappelijke bladen en opinieleiders worden gesponsord door de farmaceutische industrie om het voorschrijfgedrag te beïnvloeden.

Twee voorbeelden van indirecte beïnvloeding zijn de moeite waard om uit te lichten:

1 | Invloed op wetenschap. In het kader van kwaliteitsverbetering heeft het Nederlands Huisartsengenootschap (NHG) standaarden ontwikkeld voor diagnose en behandeling van veel voorkomende aandoeningen. Deze NHG-standaarden worden door veel huisartsen in de dagelijkse praktijk gebruikt. Op tal van manieren proberen farmaceuten deze standaarden te beïnvloeden. Zo werd onder druk van farmaceutisch bedrijf GlaxoSmithKline de standaard ‘Behandeling van tabaksverslaving’ aangepast. Enkele minder gunstige passages over hun stoppen-met-roken pil Zyban werden geschrapt.

2 | Invloed op apotheken. Ziekenhuisapotheken krijgen veel merkmedicatie vrijwel gratis geleverd door farmaceuten. Specialisten schrijven daarom deze merkmedicatie voor, want dat is goedkoper voor het ziekenhuis. Wanneer een patiënt weer terug komt bij de huisarts handhaaft de meerderheid van de huisartsen de medicatie van de specialist. De patiënt betaalt nu, via zijn verzekering, het volle bedrag voor de duurdere medicatie. (Zie ook een reportage van Nova over deze koppelverkoop.)

Gevolgen voor patiënt en burger

De gevolgen voor de patiënt vallen relatief mee. De meerderheid van de medicatie op de Nederlandse markt is veilig. (Hoewel de agressief gepromote pijnstiller Vioxx halsoverkop uit de markt gehaald werd toen bleek dat er teveel doden vielen.) Een ander merk medicijn zal patiënten dus over het algemeen niet in gevaar brengen. Toch kunnen sommige medicijnen meer bijwerkingen hebben. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat een patiënt onnodig aan de diarree raakt omdat een arts een sportjack verdient met het voorschrijven van een bepaald medicijn.
De gevolgen voor de belastingbetalende burger zijn ingrijpender. Het CPB concludeerde in het bovenstaande rapport: “Naarmate in een deelmarkt - zoals die voor middelen tegen hoge bloeddruk, maagzweren en depressie - meer aan marketing wordt gedaan, wordt het voorschrijfgedrag van artsen minder kostenbewust. Dit is ongunstig voor de welvaart.”

Hoe nu verder?

De farmaceutische branche is de prikkel tot innovatie kwijtgeraakt. Het is voor een pillenfabrikant vele malen lucratiever om een ‘me-too’ medicijn agressief in de markt te zetten, dan om een fundamenteel nieuw geneesmiddel te ontwikkelen. Dit heeft tot gevolg dat er nu bijvoorbeeld zeven vergelijkbare middelen tegen hoge bloeddruk om de gunst van de arts strijden. De oplossing is daarom de marketing van ‘me-too’s’ duurder te maken voor de farmaceut door regels, toezicht en boetes. Zo verschuift de focus vanzelf naar de ontwikkeling van nieuwe medicatie. Pillenfabrikanten worden dan weer bolwerken van kennis en onderzoek in plaats van creatieve marketingmachines.