Tweet

Harde cijfers groendaken ontbreken /reageer

Waren begroeide daken in 1988, toen hij begon, nog op één hand te tellen, in 2010 hebben al ruim een dozijn grote steden subsidies voor begroeide daken en zijn een slordige half miljoen m2 op een dergelijke manier uitgerust.

Maar Christoph Maria Ravesloot (zie kader) zou geen wetenschapper zijn als hij z’n stellingen niet kon onderbouwen.

Zijn er harde cijfers van de voordelen van begroeide daken op gebouwniveau?
“Nauwelijks. Begroeide daken fungeren als waterbuffering en zorgen daarmee voor afvloeivertraging. Sommigen stellen dat het vijftien liter per m2 vasthoudt. Maar daar gaan we al de mist in: zowel meet- als rekentechnieken verschillen onderling. Wetenschappelijk valt hierover dus maar weinig te zeggen. Ook de thermische voordelen voor gebouwen zijn toch iets anders dan gewoonlijk wordt gedacht: in de winter is isolatie met begroeide daken minimaal. Koud water isoleert immers niet. Alleen ’s zomers zorgt een begroeid dak voor veel minder koellast. Maar ook daarvan zijn geen harde cijfers.”

Wat is op deze schaal wél hard te onderbouwen?
“Op gebouwniveau is het enige onomstotelijke voordeel dat de dakbedekking, mits goed aangelegd, oneindig meegaat. Een bitumineuze dakbedekking moet je elke twintig jaar vervangen. Op de levensduur van een gebouw van 75 jaar betekent dit dat een begroeid dak drie tot vier keer goedkoper is. Maar dat is een theoretisch maximum. Je moet er wel op rekenen dat de randen van het dak door afwezige begroeiing nauwelijks zijn beschermd. En over de mate waarin een begroeid dak fijn stof vasthoudt, is nog steeds geen wetenschappelijke onderbouwing. Maar je kan het ook omgekeerd bekijken: aan mondingen van tunnels en verkeersaders hebben inwoners aanzienlijk meer problemen door fijn stof.”

Wat kunt u met zekerheid over begroeide daken op stadsniveau zeggen?
“Kijk, en dat is nu precies de reden waarom begroeide daken zich tegenwoordig op zoveel belangstelling mogen verheugen. Het levert namelijk een bijdrage aan minder wateroverlast, aan het afvlakken van pieken op de belasting van het hemel- en regenwater dat wél goed in cijfers valt uit te drukken. Als beleidsmakers er net niet uitkomen, nemen ze aanpalend beleid middels begroeide daken in hun berekeningen mee.”

“Klimaatverandering zorgt in ons land voor steeds meer water op steeds meer momenten. Door toenemende verstening en verstrating kunnen grote steden op sommige plekken overtollig hemel- en rivierwater niet langer met kanalen, andere afwateringen en ondergrondse rioleringsystemen verwerken. De technische mogelijkheden raken uitgeput.”

“Rotterdam is daarvan een goed voorbeeld. Om de wateroverlast te beperken heeft de stad, bij de parkeergarage van het museumpark, een ondergrondse waterbuffer moeten aanleggen die duizend euro per m3 oppervlaktewater kost. Het sommetje is dan snel gemaakt. Waterbuffering met begroeide daken is de meest voordelige oplossing. Daarom geeft de stad nu dertig euro per m2 subsidie op begroeide daken voor alle inwoners. Alleen subsidie geven voor die plekken waar wateroverlast dreigt of ontstaat, zou immers onrealistisch zijn. Dat betekent een heel stel extra regels dat dermate kostenverhogend werkt dat de maatschappelijke baten niet in verhouding tot de kosten staan.”

“Bovendien zorgen begroeide daken voor minder hittestress in de grote steden, de zogenaamde ‘urban heat islands’ waar het soms wel zes graden warmer dan het omringende platteland wordt. Daarover zijn al verschillende wetenschappelijke publicaties uitgebracht die aantonen dat, wanneer men het gehele dakoppervlak in de stad met begroeide daken uitrust, de temperatuursstijging bijna teniet wordt gedaan. Het aantal slachtoffers van hittegolven, vooral ouderen en CARA patiënten, zal bij begroeide daken dus afnemen.”

Iedereen heeft tegenwoordig z’n mond vol van energiebesparing. Staat het vast in welke mate kantoren door de inzet van begroeide daken kunnen besparen?
“Theoretisch is het mogelijk om voor de Randstad een kolengestookte centrale van zo’n 750 Megawatt af te schakelen door gebruik te maken van begroeide daken op kantoorcomplexen. Die hebben ‘s zomers minder koellast waardoor energiebedrijven hun piekreserve niet hoeven aanspreken. Helaas gebeurt een dergelijke energetische optimalisatie voor kantoren tegenwoordig nauwelijks.”

“En dat terwijl gebouwbeheerders begroeide daken juist prima voor koeling kunnen gebruiken en ’s zomers ook nog eens faseverschuiving voor temperaturen kunnen inbouwen. Immers, wie de temperatuur pas na kantoortijd laat oplopen en de hitte in de nachtelijke uren op natuurlijke wijze wegkoelt, kan de temperatuur overdag veel beter rond de 24 graden houden. En allerlei studies hebben inmiddels overduidelijk aangetoond dat werknemers boven de 24 graden minder presteren en een hoger ziekteverzuim hebben.”

Als de voordelen op stadsniveau zo overduidelijk zijn, waarom pakken overheden en marktpartijen de ontwikkeling van begroeide daken dan niet sneller op?
“Zoals met veel duurzame zaken is de techniek niet het probleem. Maar het zal wel beter moeten worden georganiseerd. Private partijen zien door uiteenlopende claims van producenten het begroeide dak niet meer. Bovendien gaat 90 procent van aanbestedingen en gunningen in Nederland via de laagste prijs. Daarenboven komen de baten niet terecht bij degenen die de kosten maken, het split incentive. De ontwikkeling van begroeide daken kan dus niet zonder bureaucratie, beleid en subsidies.”

“Vrijwel alle partijen – van overheden en professionals in waterberging tot dakdekkers – zien de noodzaak en het belang van begroeide daken nu in. Wat eraan schort, is standaardisering van beleidsnormen en technische normen. De Hogeschool Zuyd in Heerlen en de Hogeschool Rotterdam hebben dat opgepakt en zullen, samen met NEN, het nationale normalisatie instituut uit Delft, een tweejarig studie naar de technische specificaties voor begroeide daken verrichten waarvan ik de coördinator zal zijn. Dat onderzoek kan richtinggevend worden voor de hele EU.”

Zijn er voor overheden en marktpartijen slimme oplossingen te bedenken om begroeide daken een versnelling te geven?
“Die zijn er altijd. Er is niets tegen meer begroeide daken in de stad. De kwaliteit van dakdekkers en begroeiers staat in Nederland buiten kijf. Tegen waterschade als gevolg van een mogelijk lekkend groendak – wat overigens zelden het geval is – zijn verzekeringen af te sluiten. Er is altijd een flankerende oplossing als partijen samenwerken en over de aanbesteding heen kunnen kijken.”

“Neem nu eens de waterschappen. Kunnen die geen korting op de waterschapslasten geven aan ondernemers die begroeide daken op hun complexen toepassen? Dergelijke daken houden regenwater vast dat waterschappen niet hoeven af te voeren. Ze hebben dus minder kosten. Als je dat in de prijs verdisconteert, is een begroeid dak echt snel terug te verdienen. Je hoeft immers slechts éénmaal te investeren terwijl de korting wel over de hele levensduur van het pand loopt.”

Sluiten begroeide daken geen andere duurzame technieken uit, bijvoorbeeld zonne-energie?
“Integendeel! Begroeide daken kunnen gemakkelijk worden gecombineerd met PV panelen of zonnecollectoren. Sterker nog, fotovoltaïsche panelen presteren op begroeide daken beter. Op daken met standaard bitumineuze bedekking loopt de temperatuur tot soms wel 85 graden Celsius op terwijl die op begroeide daken vrijwel nooit boven de 25 graden komt. Daardoor worden de rendementen van PV panelen aantoonbaar hoger. En over ecologische duurzaamheid gesproken: met begroeide daken brengen we de eco-diversiteit terug naar de stad, vlinders keren terug, vogels vinden er hun nesten en het aanzien van en comfort in de gebouwen neemt toe. Die beleving valt nauwelijks in cijfers uit te drukken.”

Dit artikel is eerder verschenen in Stedebouw & Architectuur 2011.