Tweet

Hersenblokkade maakt slecht vet goed /reageer

Ratten die zich ongeremd mogen volproppen met vet eten veranderen in dikke plofbeestjes. Tenzij de productie van een bepaald hersenhormoon wordt geblokkeerd. Ze eten dan niet alleen minder en komen minder aan, hun slechte vet wordt ook omgezet in goed vet.

Meer dan twee derde van de volwassenen in Amerika heeft overgewicht, de helft daarvan is obees. Steeds vaker wordt het meezeulen van de extra kilo’s gezien als een ziekte. Goed nieuws voor de farmaceutische industrie, want als zij een medicijn tegen vetzucht vinden, hebben ze meteen een enorm klantenbestand. De wetenschappelijke tijdschriften staan niet voor niets wekelijks vol met publicaties over mogelijke nieuwe middelen die de wereldbevolking laten afslanken.

Het artikel van Sheng Bi en collega’s van de Johns Hopkins University School of Medicine in Baltimore, is daar een voorbeeld van. Het verscheen vorige week in Cell Metabolism. Net als veel andere wetenschappers gingen ze aan de slag met het hersenhormoon neuropeptide Y, kortweg NPY.

Warmteproducerend vet

NPY zorgt voor een verhoogde eetlust. Ratten die veel NPY ingespoten krijgen veranderen in enorme vreetzakken, dat was al bekend. Maar Bi en zijn team vroegen zich af of NPY ook rechtstreeks invloed heeft op de soort en hoeveelheid vet in je lichaam.

Vet maakt niet alleen dik, het houdt ons ook warm. Dat kan door veel te eten, waardoor er meer vet rond je middel komt. Dit vet wordt ook wel wit vet genoemd. Het dient als opslag van de extra calorieën die je binnenkrijgt. Maar het kan ook anders. Het speciale bruine vet dat ratten en andere kleine dieren onder hun huid hebben, werkt als een soort verwarming. Het is bruin omdat het vol zit met mitochondriën, de energiefabrieken van de cel. Die verbranden energierijke stoffen. Daarnaast produceren ze, alleen in bruin vet, warmte door het eiwit UCP-1 te maken.

Als baby hebben wij ook veel bruin vet, vooral tussen de schouderbladen. Alleen verdwijnt dit grotendeels als we ouder worden. Verliest het dan ook zijn functie? Nee, concludeerden Nederlandse wetenschappers in 2009. Slanke volwassenen hebben meer bruin vet dan dikkerds. Ook op latere leeftijd lijkt het bruine vet dus zijn functie als verwarming te behouden. Bij mensen die te veel eten, en zo steeds meer wit vet krijgen, is die functie niet meer nodig en neemt de hoeveelheid bruin vet sterker af.

‘Als je het witte vet van mensen met obesitas om zou kunnen zetten in bruin vet, heb je de basis van een nieuw medicijn om overgewicht aan te pakken’, schrijven de onderzoekers in het bijbehorende persbericht. Aan de slag dus.

Dikke en dunne ratten

Vijf weken lang kregen twee groepen ratten een normaal dieet. Een van de twee groepen kreeg er daarnaast een virus bij dat, alleen in een klein deel van de hersenen (de hypothalamus), de productie van NPY onderdrukte. Aan het eind van de vijf weken woog die laatste groep minder dan de controlegroep zonder virus. Onderdrukking van NPY zorgde, zoals verwacht, voor een verminderde eetlust en dus voor minder lichaamsgewicht. Kan dat dan niet door het virus komen? ‘Nee, we hebben eerst getest of het virus geen andere effecten op de ratten had, en dat bleek niet zo te zijn,’ zegt Bi in een reactie.

Daarna werden beiden groepen in tweeën gesplitst. Een van de controlegroepen en een van de groepen met de onderdrukte NPY productie kregen een normaal dieet en de andere twee groepen kregen een dieet met extra veel vetten. Bij de ratten die het normale dieet hadden gehad, woog de controlegroep na elf weken meer dan de ratten uit de groep waarbij de NPY productie was platgelegd. In de groepen die extra veel vetten voorgeschoteld hadden gekregen, waren de controledieren obees geworden. De dieren met de onderdrukte NPY productie kwamen veel minder aan. Allemaal niet heel verrassend.

Vette achterpoten

Totdat Bi en zijn team de ratten van binnen bekeken. De NPY-onderdrukte dieren, leken bruin vet te bevatten, aan de binnenkant van hun achterpoten, een plek waar normaal alleen wit vet gevonden wordt. Hun vermoedens werden bevestigd toen ze zagen dat de mitochondriën in het vet van de NPY-onderdrukte dieren UCP-1 aanmaakten, een teken dat er bruin vet aanwezig is. De NPY-dieren die het vette dieet hadden gevolgd hadden minder bruin vet dan de NPY-dieren die het gewone dieet hadden gevolgd. De controledieren die het vette dieet hadden gevolgd, hadden juist vooral veel wit vet gekregen op die plekken.

De wetenschappers denken dat de productie van bruin vet kan komen doordat er altijd stamcellen in het witte vet achterblijven die kunnen uitgroeien tot bruine vetcellen. Hoe dik je ook bent. Continue onderdrukking van NPY bij ratten die zich vol gaan eten, stimuleert die uitgroei. Of het ook werkt bij mensen die al dik zijn, is de vraag. Bi ziet wel wat in een methode waarbij stamcellen van bruin vet worden ingespoten in wit vet, om zo wat overtollige calorieën weg te branden. Maar daar is, zoals altijd, meer onderzoek voor nodig.

Dit artikel verscheen eerder op Noorderlicht online.