Tweet

Nadenken leidt lang niet altijd tot de beste beslissing /11 reacties

Bewust nadenken leidt niet altijd tot de beste beslissing, want de verwerkingscapaciteit van ons bewustzijn is veel kleiner dan dat van ons onderbewustzijn. Onderzoek van de Nederlandse Maurits van den Noort bevestigt dat de impulsieve actie soms de beste actie is.

De Amsterdamse onderzoeker Ap Dijksterhuis doet onderzoek naar de vraag of je onbewust informatie kunt opnemen. De sociaal-psycholoog van de Universiteit Utrecht denkt van wel. “Onze zintuigen zijn veel gevoeliger dan ons bewustzijn,” zegt hij. “Omgerekend naar bits kunnen onze zintuigen elf miljoen bits per seconde verwerken, en ons bewustzijn maar vijftig.” Als voorbeeld geeft hij ons loopgedrag: zonder problemen omzeilen wij obstakels op straat. Maar vraag je ons naar wat we allemaal vermeden, dan weten we dat niet meer.

Sublimale perceptie

Dijksterhuis onderzoekt hoe - met een moeilijk woord - subliminale perceptie het gedrag van mensen beïnvloedt. Ofwel, hoe beïnvloedt informatie die we onbewust hebben opgenomen ons leven? Kunnen we bijvoorbeeld via onbewuste boodschappen beter functioneren? Uit onderzoek van Dijksterhuis blijkt dat dat mogelijk is. Hij stelde proefpersonen bloot aan verborgen boodschappen die het woord ‘ik’ combineerden met een positieve eigenschap zoals intelligentie of vriendelijkheid. Het zelfvertrouwen van de proefpersonen verbeterde.

Ons onderbewustzijn blijkt ook op een andere manier meer invloed te kunnen hebben op ons gedrag. Vergeleken met ons onderbewustzijn, heeft ons bewustzijn maar een beperkte capaciteit. Om dat te onderzoeken liet Dijksterhuis proefpersonen een keuze maken uit een aantal kandidaten voor een studentenhuis. De informatie over de kandidaten werd hen aangeboden via een computerscherm en ging snel voorbij, zodat wel voldoende tijd was om de informatie te lezen maar niet om er uitgebreid over na te denken.

Beste beslissing

Een eerste groep proefpersonen moest meteen na het lezen van de informatie een beslissing nemen over de kandidaat van hun voorkeur. Een tweede groep werd verteld dat ze eerst een aantal minuten mocht nadenken. Een derde groep proefpersonen mocht pas na vijf minuten een beslissing nemen, en kregen ondertussen iets anders te doen zodat ze niet bewust konden nadenken over hun keuze. “Die groep nam de beste beslissing,” concludeert Dijksterhuis.

Het onderzoek van Dijksterhuis laat zien dat als het om grote hoeveelheden informatie gaat bewust nadenken niet altijd tot de beste beslissingen leidt. Wie meer gebruik maakt van zijn onbewuste hersencapaciteit, kan grotere hoeveelheden informatie verwerken. Maurits van den Noort, neuropsycholoog, uit Nijmegen, en nu werkzaam in Noorwegen, is tot vergelijkbare ontdekkingen gekomen als Dijksterhuis. “Vooral emotionele informatie halen we uit ons onbewuste,” zegt hij. “Dat beïnvloedt ons leven. Maar hoe het precies werkt, weten we niet.”

Vragen die Van den Noort bezighouden zijn in welke mate gedrag van mensen wordt beïnvloed door onbewuste informatieverwerking, en waar hiervan dan de grenzen liggen. Het probleem daarbij is dat over onbewuste informatieverwerking veel minder is bekend dan over bewuste informatieverwerking. Van den Noort: “Maar de weinige studies die zijn gedaan tonen aan dat de mens op onbewust niveau meer informatie verwerken dan we dachten.” Studies zoals die van Dijksterhuis zijn daarvan het bewijs.

Oogwenk

In het boek Blink beschrijft de Amerikaanse journalist en historicus Malcolm Gladwell het idee dat we ook in een oogwenk (in een blink) goede beslissingen kunnen nemen. Het boek kreeg in het Nederlands de naam Intuïtie. En dat is waar het volgens Van den Noort ook hoofdzakelijk om gaat, al vermijdt Gladwell het woord intuïtie zorgvuldig. Is het mogelijk om goede beslissingen te nemen zonder er bij na te denken? Dat hangt volgens Van den Noort af het soort beslissingen, en is het in ieder geval iets anders dan je onbewuste hersencapaciteit aanspreken.

“Wanneer ik op een snelweg aan het rijden ben en er gebeurt ineens een ongeluk, dan is het fijn dat ik onbewust al reageer (remmen, ontwijken etc.) in plaats van deze beslissing volledig rationeel te nemen (die tijd heb je simpelweg niet). Ik vind twee seconden voor dergelijke beslissingen trouwens wel erg lang, want uit onderzoek is gebleken dat we dergelijke beslissingen binnen enkele honderden milliseconden nemen. En als het om bijvoorbeeld medische ingrepen gaat, dan heb ik toch liever dat de arts daar ook rationeel over nadenkt.”

“Volgens mij kan je prima beslissingen nemen op een rationele wijze, al is ons bewustzijn beperkt. Vandaar dat het noodzakelijk dat veel beslissingen in ons leven onbewust of automatisch genomen moeten worden. Stel je voor dat je alle beslissingen gedurende de dag rationeel zou nemen, dat zou simpelweg niet werken. Je zou zoveel tijd kwijt zijn aan het verwerken van alle informatie, het overwegen van alle opties en de gevolgen van een beslissing dat je tot niets meer zou komen.”